钦定古今图书集成理学汇编字学典
第十七卷目录
音义部汇考七
《后汉.许慎.说文四》〈下平声一〉
字学典第十七卷
音义部汇考七
《后汉·许慎·说文四》《下平声一》
稣前切,先。

待年切,田。

古贤切,幵。

胡田切,弦。

胡涓切,元。

叙连切,与涎同。

式连切,与膻同。

丑连切,㢟。

去虔切,䇂。读若愆。

武延切,宀。读若绵。

疾缘切,泉。

昌缘切,川。

职缘切,专。

王权切,员。

徒辽切,𠧪。读若调。

古尧切,

。读若浇。

于尧切,幺。

吾聊切,尧。

胡茅切,爻。

古爻切,交。

布交切,包。

布交切,包。读若包。

莫交切,犛。读若茅。

锄交切,巢。

古牢切,高。

莫袍切,毛。

都牢切,刀。

土刀切,𠦍,读若滔。

古禾切,戈。

户戈切,禾。

得禾切,多。

托何切,它。

莫遐切,麻。

伯加切,巴。

式车切。奢,

前进也,从几,从之,凡先之属皆从先;徐铉等曰:之人上是先也。稣前切。

进也,从二先,赞从此,阙,所臻切。
文二

陈也,树谷曰田,象四口十:阡陌之制也;凡田之属皆从田,待年切。

残田也,从田,奇声,居宜切。

天子千里地,以远近言之则言畿也,从田,畿省声,巨衣切。

三岁治田也,
《易》曰:不菑畬田,从田,余声,以诸切。

田五十亩曰畦,从田,圭声,户圭切。

城下田也,一曰

却也,从田,耍声,而缘切。

残田也,诗曰:天方荐

,从田,差声,昨何切。

田相值也,从田,尚声,都郎切。

境也,一曰陌也,赵魏谓陌为

,从田,亢声,古郎切。

田民也,从田,亡声,武庚切。

耕治之田也,从田,象耕屈之形,直由切。

畴或省。

止也,从田,酉声,力求切。

烧穜也,
《汉律》曰:疁田薅草;从田,翏声,力求切。

和田也,从田,柔声,耳由切。

天地五帝所基址祭地,从田,寺声,古扶风有五畤,好畤、鄜畤皆黄帝时祭,或曰秦文公立也,周市切。

井田閒陌也,从田,鬒声,之忍切。

田二十亩也,从田,宛声,于阮切。

禽兽所践处也,诗曰:町疃鹿场;从田,童声,土短切。

田践处曰町,从田,丁声,他顶切。

六尺为步,步百为亩,从田,每声,莫厚切。

亩或从田十久,徐铉等曰:十四方也。久声,

境也,从田,介声,古拜切。

农夫也,从田,夋声,子峻切。

轹田也,从田,磷声,良刃切。

田界也,从田,半声,薄半切。

天子五百里地,从田包省,堂练切。

不生也,从田,昜声,徐铉等曰:借为通畼之畼,今俗别作畅非是。丑亮切。

田畜也,
《淮南子》曰:元田为畜,丑六切。

鲁郊礼畜,从田、从兹,兹:益也。

两陌间道也,广六尺,从田,叕声,陟劣切。

经略土地也,从田,各声,离约切。
文二十九 重三

平也,象二干对构,上平也,凡幵之属皆从幵,徐锴曰:幵祖象物平无音义也。古贤切。
文一

弓弦也,从弓,象丝轸之形,凡弦之属皆从弦,徐铉等曰:今别作弦非是。胡田切。

急戾也,从弦省,少声,于霄切。

弼戾也,从弦省,从盩,读若戾,徐铉等曰:盩者击罪人见血也,弼戾之意。郎计切。

不成遂急戾也,从弦省,曷声,读若瘗葬,于罽切。
文四

幽远也,黑而有赤色者为元,象幽而入覆之也,凡元之属皆从元,胡涓切。

古文元。

黑也,从二元,
《春秋传》曰:何故使吾水兹。子之切。

黑色也,从元,旅省声,义当用

,洛乎切。
文二 重一 文一

慕欲口液也,从欠,从水,凡㳄之属皆从㳄,叙连切。

㳄或从侃。

籀文㳄。

歠也,从㳄,厂声,读若移,以支切。

贪欲也,从㳄,从羑省,羑呼之羑,文王所拘羑里,似面切。

私利物也,从㳄,㳄,欲皿者,徒到切。
文四 重二

羊臭也,从三羊,凡膻之属皆从膻,式连切。

膻或从亶。

羊相厕也,从膻在尸下,尸屋也,一曰相出前也,初限切。
文二 重一

安步㢟㢟也,从廴,从止,凡㢟之属皆从㢟,丑连切。

长行也,从㢟,

声,以然切。
文二

罪也,从干二,二:古文上字;凡䇂之属皆从䇂,读若愆,张林说,去虔切。

男有罪曰奴,奴曰童,女曰妾,从䇂,重省声,徒红切。

籀文童,中与窃中同,从廿,廿、以为古文疾字,

有罪女子给事之得接于君者,从䇂,从女,
《春秋》云:女为人妾,妾不娉也。七接切。
文三 重一

交覆深屋也,象形,凡宀之属皆从宀,武延切。

大屋也,从宀,丰声,
《易》曰:丰其屋,敷戎切。

尊祖庙也,从宀,从示,作冬切。

盛也,从宀谷,徐铉等曰:屋与谷皆所以盛受也。余封切。

古文容,从公。

所安也,从宀之下,一之上,多省声,鱼羁切。

古文宜。

亦古文宜。

养也,室之东北隅,食所居,从宀,𦣞声,与之切。

屋宇也,从宀,辰声,植邻切。

群居也,从宀,君声,渠云切。

冻也,从人在宀下,以茻荐覆之,下有冰,胡安切。

全也,从宀,元声,古文以为宽字,胡官切。

静也,从女在宀下,乌寒切。

周垣也,从宀,奂声,胡官切。


或从𨸏,又爰眷切。

屋宽大也,从宀,苋声,苦官切。

王者封畿内县也,从宀,睘声,户关切。



不见也,一曰


不见省人,从宀,

声,武延切。

天子宣室也,从宀,亘声,须缘切。

夜也,从宀,宀下冥也,肖声,相邀切。

居也,从宀,豭省声,古牙切。

古文家。


也,从宀,良声,音良,又力康切。

屋


也,从宀,康声,苦冈切。

屋深响也,从宀,厷声,户萌切。

屋响也,从宀,弘声,户萌切。

屋所容受也,从宀,成声,氏征切。

安也,从宀心在皿上,人之饮食器,所以安人,奴丁切。


也,从宀人在屋下,无田事,
《周书》曰:宫中之穴食,而陇切。

尊居也,从宀,龙声,丑垄切。

屋儿,从宀,为声,韦委切。

奸也,外为盗,内为宄,从宀从,九声,读若轨,居洧切。

古文宄。

亦古文宄。

无礼居也,从宀,娄声,其矩切。

屋边也,从宀,于声,
《易》曰:上栋下宇,王矩切。

籀文宇,从禹。

宗庙

祏,从宀,主声,之庾切。

同地为寀,从宀,采声,仓宰切。

罪人在屋下,执事者,从宀,从辛,辛、罪也,作亥切。

屈草自覆也,从宀,夗声,于阮切。

宛或从心。

户枢声也,室之东南隅,从宀,㫐声,乌皎切。

珍也,从宀,从王,从贝,缶声,博皓切。

古文宝,省贝。

藏也,从宀,

声,

、古文

,
《周书》曰:陈

赤刀,博袌切。

置物也,从宀,舄声,悉也切。

少也,从宀,从颁,颁、分赋也,故为少,古瓦切。

守宫也,从宀,从寸,寺府之事者;从寸,寸法度也;书九切。

卧也,从宀,

声,七荏切。

籀文寝省。

居之速也,从宀,疌声,子感切。

居也,从宀,从木,读若送,徐铉等曰:木者所以成室以居人也。苏统切。

托也,从宀,奇声,居义切。

置也,从宀,真声,支义切。

寄也,从宀,禺声,牛具切。

寓或从

。

寤也,从宀,吾声,五故切。

静也,从宀,契声,于计切。

塞也,从宀,

声,读若虞书曰

三苗之

,粗最切。

伤也,从宀,从口,宀口言从家起也,丰声,胡盖切。

至也,从宀,亲声,初仅切。

仕也,从宀,从臣,胡惯切。

安也,从宀,妟声,于甸切。

冥合也,从宀,丐声,读若
《周书》:若药不眄眩,莫甸切。

宛也,室之西南隅,从宀,

声,徐铉等曰:

非声,未详。乌到切。

北出牖也,从宀,从口,诗曰:塞向墐户;徐锴曰:牖所以通人气,故从口。许谅切。

过也,一曰洞屋,从宀,砀省声,汝南项有宕乡,徒浪切。

安也,从宀,从正,徒径切。

宽也,从宀,有声,于救切。

贫病也,从宀,久声,诗曰:茕茕在

,居又切。

备也,一曰厚也,从宀,畐声,方副切。

舟舆所极覆也,从宀,由声,直又切。

屋倾下也,从宀,

声,都念切。

止也,从宀,

声,古文夙,息逐切。

穷也,从宀,

声,

与

同,居六切。


或从穴。

实也,从宀,从至;至:所止也,式质切。

富也,从宀,从贯;贯:货贝也,神质切。

安也,从宀,必声,美毕切。

覆也,从宀祭,徐铉等曰:祭祀必天质明明察也,故从祭。初八切。

所托也,从宀,乇声,场伯切。

古文宅。

亦古文宅。

寄也,从宀,各声,苦格切。

入家搜也,从宀,索声,所责切。

无人声,从宀,菽声,前历切。

𡧯或从言。

止也,从宀,是声,常只切。
文七十一 重十六 文三

水原也,象水流出成川形,凡泉之属皆从泉,疾缘切。

泉水也,从泉,繁声,读若饭,符万切。
文二

贯穿通流水也,
《虞书》曰:浚

ㄍ距川,言深

ㄍ之水会为川也,凡川之属皆从川,昌缘切。

四方有水自邕城池者,从川,从邑,于容切。

籀文邕。

害也,从一雍川,
《春秋传》曰:川雍为泽凶,祖才切。

水广也,从川,亡声,
《易》曰:包荒用冯河,呼光切。

水脉也,从川在一下,一地也,壬省声,一曰水冥巠也,古灵切。

古文巠不省。

水中可居曰州,周绕其旁,从重川,昔尧遭洪水,民居水中高土,故曰九州,诗曰:在河之州;一曰州:畴也,各畴其土而生之。徐铉等曰:今别作洲非是。职流切。

古文州。

刚直也,从

,

:古文信;从川,取其不舍昼夜,
《论语》曰:子贡侃侃如也。空旱切。

水流也,从川,曰声,于笔切。

水流


也,从川,列省声,徐铉等曰:列字从

此,疑误当从歹省。良嶭切。

水流也,从川,或声,于逼切。
文十 重三

专小谨也,从幺省;屮,财见也,屮亦声,凡专之属皆从专,职缘切。

古文专。

亦古文专。

碍不行也,从专,引而止之也,专者:如专马之鼻;从此与牵同意,陟利切。

仁也,从心,从专,徐锴曰:为惠者心专也,胡桂切。

古文惠,从芔。
文三 重三

物数也,从贝,口声,凡员之属皆从员,徐锴曰:古以贝为货,故数之。王权切。

籀文从鼎。

物数纷

乱也,从员,云声,读若
《春秋传》曰:宋皇郧,羽文切。
文二 重一

草木实垂𠧪𠧪然,象形,凡𠧪之属皆从𠧪,读若调,徒辽切。

籀文三𠧪为𠧪。

嘉谷实也,从𠧪。米,孔子曰:栗之为言续也。相玉切。

籀栗。

木也,从木,其实下垂,故从𠧪,力质切。

古文栗,从西,从二𠧪,徐巡说:木至西方战栗。
文三 重三

到首也,贾侍中说:此断首到县

宇,凡

之属皆从

。古尧切。

系也,从系持

,徐铉等曰:此本是县挂之县,借为州县之县,今俗加心别作悬,义无所取。胡涓切。
文二

小也,象子初生之形,凡幺之属皆从幺,于尧切。

细也,从幺,麻声,亡果切。

小也,从幺,从力,伊谬切。
文二 文一

土高也,从三土,凡尧之属皆从尧,吾聊切。

高也,从尧在兀上,高远也,吾聊切。

古文尧。
文二 重一

交也,象易六爻头交也,凡爻之属皆从爻,胡茅切。

藩也,从爻,从林,诗曰:营营青蝇止于

,附袁切。
文二

交胫也,从大,象交形,凡交之属皆从交,古爻切。

邪也,从交,韦声,羽非切。

缢也,从交,从糸,古巧切。
文三

象人褢妊,巳在中,象子未成形也,元气起于子,子、人所生也,男左行三十,女右行二十,俱立于巳为夫妇,巳妊于巳巳为子,十月而生,男起巳至寅,女起巳至申,故男年始寅,女年始申也,凡包之属皆从包,布交切。

儿生裹也,从肉,从包,匹交切。

瓠也,从包从,夸声;包:取其可包藏物也,薄交切。
文三

裹也,象人曲形,有所包裹,凡包之属皆从包,布交切。

膺也,从包,凶声,许容切。

匈或从肉。

手行也,从包,甫声,薄乎切。

遍也,十日为旬,从包日,详遵切。

古文 。

少也,从包二,羊伦切。

聚也,从包,九声,读若鸠,居求切。

市遍也,从包,舟声,职流切。

高坟也,从包,豖声,知陇切。

覆也,从包覆人,薄皓切。

饱也,从包,殷声,民祭,祝曰厌

,己又切。又乙庶切。

重也,从包,复声,扶富切。

或省彳。

在手曰匊,从包米,徐铉等曰:今俗作掬非是。居六切。

曲

也,从包,

省声,巨六切。

伏地也,从包,畐声,蒲北切。

匝也,从包,从合,合亦声,侯閤切。
文十五 重三

西南裔长髦牛也,从牛,𠩺声,凡犛之属皆从犛,莫交切。

犛牛尾也,从犛省,从毛,里之切。

彊曲毛,可以著起衣,从犛省,来声,洛哀切。

古文斄省。
文三 重一

鸟在木上曰巢,在穴曰窠,从木,象形,凡巢之属皆从巢,锄交切。

倾覆也,从寸臼覆之;寸,人手也,从巢省,杜林说:以为贬损之贬。方敛切。
文二

崇也,象台观高之形,从冂口,与仓舍同意,凡高之属皆从高,古牢切。

民所安定也,亭有楼,从高省,丁声,特丁切。

小堂也,从高省,同声,去颖切。

高或从广,顷声。

京兆杜陵亭也,从高省,乇声,旁各切。
文四 重一

眉发之属及兽毛也,象形,凡毛之属皆从毛,莫袍切。

氍毹毾㲪皆毡,緂之属盖方言也,从毛,瞿声,其俱切。

氍毹也,从毛,俞声,羊朱切。

以毳为

,色如虋,故谓之

;虋:禾之赤苗也,从毛,

声,诗曰:毳衣如

,莫奔切。

撚毛也,从毛,亶声,诸延切。

毾㲪也,从毛,登声,都滕切。

鞠力也,从毛,求声,巨鸠切。

毛盛也,从毛,隼声,
《虞书》曰:鸟兽


,而尹切,又人勇切。

仲秋鸟兽毛盛,可选取以为器用,从毛,先声,读若选,稣典切。

析鸟羽为旗纛之属,从毛,敞声,昌两切。

羽毛饰也,从毛,耳声,仍吏切。

兽毫也,从毛,

声,侯干切。

毾㲪也,从毛,𦐇声,土盍切。
文六 文七

兵也,象形,凡刀之属皆从刀,都牢切。

剥也划也,从刀,

声,里之切。

始也,从刀,从衣,裁衣之始也,楚居切。

判也,从刀,夸声,苦孤切。

刺也,从刀,圭声,
《易》曰:士刲羊。苦圭切。

大镰也,一曰摩也,从刀,岂声,五来切。

剟也,从刀,干声,苦寒切。

削也,从刀,宛声,一丸切。

剸也,从刀,元声,一曰齐也,五丸切。

剟也,从刀册,册、书也,所奸切。

挑取也,从刀,肙声,一曰窐也,乌元切。

刓也,从刀,从金,周康王名 ,止遥切。

彊断也,从刀,冈声,古郎切。

古文刚如此。

刑也,从刀,巠声,古零切。

刭也,从刀,幵声,户经切。

镰也,从刀,句声,古侯切。

断也,从刀,毚声,一曰剽也,钊也,锄衔切。

剞

曲刀也,从刀,奇声,居绮切。

刭也,从刀,勿声,武粉切。

切也,从刀,寸声,仓本切。

减也,从刀,尊声,兹损切。

齐断也,从刀,前声,子善切。

断齐也,从刀,耑声,旨兖切。

绝也,从刀,喿声,
《周书》曰:天用劋绝其命,子小切。

刀握也,从刀,缶声,方九切。

判也,从刀,咅声,浦后切。

锐利也,从刀,炎声,以冉切。

君杀大夫曰刺,刺、直伤也,从刀,从刺,刺亦声,七赐切。

铦也,从刀和然后利,从和省,
《易》曰:利者义之和也。力至切。

古文利。

刖鼻也,从刀,臬声,
《易》曰:天且劓,鱼器切。

臬或从鼻。

断耳也,从刀,从耳,仍吏切。

齐也,从刀,从齐,齐亦声,在诣切。

裁也,从刀,从未,未物成有滋味可裁断,一曰止也,征例切。

古文制如此。

利伤也,从刀,岁声,居卫切。

划伤也,从刀,气声,一曰断也,又读若

,一曰刀不利、于瓦石上刏之,古外切。

断也,从刀,会声,古外切。

契也,从刀,

声,券别之书以刀判契其旁,故曰契券,去愿切。

分也,从刀,半声,普半切。

判也,从刀,辩声,蒲苋切。

砭刺也,从刀,爂声;一曰剽,劫人也,匹妙切。

折伤也,从刀,坐声,粗卧切。

缺也,从刀,占声,诗曰:白圭之

,丁念切。

裂也,从刀,从录;录,刻割也,录亦声,北角切。

剥或从卜。

击也,从刀,弗声,分勿切。

剞

也,从刀,屈声,九勿切。

绝也,从刀,丹声,鱼厥切。

罪之小者,从刀,从詈,未以刀有所贼,但持刀骂詈则应罚,房越切。

剥也,从刀,害声,古达切。

刮去恶创肉也,从刀,矞声,
《周礼》曰:刮杀之齐,古辖切。

棓把也,从刀,𠯑声,古八切。

柱也,从刀,未详,杀省声,初辖切。

刌也,从刀,七声,千结切。

楚人谓治鱼也,从刀,从鱼,读若锲,古屑切。

断也,从刀,嶭声,私列切。

刮也,从刀,

省声,礼布刷巾,所劣切。

分解也,从刀,

声,良薛切。

刊也,从刀,叕声,陟劣切。

伤也,从刀,肖声,亲结切。

鞞也,一曰析也,从刀,肖声,息约切。

判也,从刀,度声,徒洛切。

刀剑刃也,从刀,咢声,徐铉等曰:今俗作锷非是。五各切。

籀文

,从契从各,

锥刀曰划,从刀,从画,画亦声,呼麦切。

破也,从刀,辟声,普击切。

解骨也,从刀,易声,他历切。

判也,从刀,畐声,
《周礼》曰:副辜祭,芳逼切。

籀文副。

等画物也,从刀,从贝,贝、古之物货也,子德切。

古文则。

亦古文则。

籀文则,从鼎。

镂也,从刀,亥声,苦得切。

尤甚也,从刀,未详,豦声,渠力切。
文六十二 重十 文四

进趣也,从大,从十,大十、犹兼十人也,凡𠦍之属皆从𠦍,读若滔,土刀切。

气皋白之进也,从𠦍从白;礼祝曰皋,登歌曰奏,故皋奏皆从𠦍,
《周礼》曰:诏来鼓皋舞皋告之也。古劳切。

进也,从𠦍从也,允声,
《易》曰:

升大吉,余准切。

疾有所趣也,从曰:出𠦍拱之,薄报切。

奏进也,从𠦍,从

,从屮;屮:上进之义,则𠋫切。

古文。

亦古文。

疾也,从𠦍,卉声,拜从此,呼骨切。
文六 重二

平头𢧢也,从戈一横之,象形,凡戈之属皆从戈,古禾切。

兵也,从戈,从甲,如融切。
《周礼》:侍臣执戣,立于东垂,兵也。从戈,癸声,渠追切。

伤也,从戈,才声,祖才切。

贼也,从二戈,
《周书》曰:戋戋巧言,;锴曰:兵多则残也,故从二戈。昨干切。

枪也,他国臣来弑君曰戕,从戈,爿声,士良切。

刺也,从戈,甚声,口含竹,甚二切。

杀也,从戈,今声,
《商书》曰:西伯既

黎。口含切。

绝也,一曰田器,从从持戈,古文,读若咸,读若诗,云攕攕女手,徐铉等曰:

锐意也,故从从。子廉切。

楚庄王曰:夫武定功戢兵,故止戈为武,文甫切。

灭也,从戈,晋声,诗曰:实始戬商,即浅切。

长枪也,从戈,寅声,
《春秋传》:有梼戭,以浅弋。刃二切。

徐铉等曰:后汉和帝名也,案李舟切韵云,击也。从戈,

声,直小切。

三军之偏也,一曰兵也,从戈,䖒声,香义切。

守边也,从人持戈,伤遇切。

盾也,从戈,旱声,侯旰切。

斗也,从戈,单声,之扇切。

杀也,从戈,翏声,力六切。


也,从戈,从𦣻,读若棘,古黠切。

断也,从戈,雀声,昨结切。

利也,一曰剔也,从戈,呈声,徒结切。

有枝兵也,从戈倝,
《周礼》:𢧢长丈六尺,读若棘;徐铉等曰:

非声,义当从干省,干枝也。纪逆切。

阙,从戈,从音,之弋切。

邦也,从口,从戈以守一;一,地也,于逼切。徐铉等曰:今俗作胡国切,以为疑或不定之意。

或又从土,徐铉等曰:今无复或音。

败也,从戈,则声,昨则切。

藏兵也,从戈,咠声,诗曰:载戢干戈,阻立切。
文二十六 重一

嘉谷也,二月始生,八月而熟,得时之中,故谓之禾;禾,木也;木王而生,金王而死,从木,从𠂹省,𠂹象其穗,凡禾之属皆从禾,户戈切。

布之八十缕为稯,从禾,㚇声,子红切。

籀文稯省。

先穜后熟也,从禾,重声,直容切。

禾相倚移也,从禾,多声,一曰禾名,徐铉等曰:多与移声不相近,盖,古有此音。弋支切。

禾也,从禾,厶声,北道名禾主人曰私主人,息夷切。

稷也,从禾,亝声,即夷切。

斋或从次。

积禾也,从禾,资声,诗曰:

之秩秩,即夷切。

稻今年落来年自生谓之秜,从禾,尼声,里之切。

一稃二米,从禾,丕声,诗曰:诞降嘉谷,惟秬惟秠,天赐后稷之嘉谷也。敷悲切。

复其时也,从禾,其声,
《虞书》曰:稘三百有六旬,居之切。

疏也,从禾,希声,徐锴曰:当言从爻,从巾,无声字;爻者稀疏之,义与爽同意,巾象禾之根茎,至于莃晞皆当从稀省,何以知之说文无希字故也。香依切。


也,从禾,孚声,芳无切。

稃或从米,付声。

把取禾若也,从禾,鱼声,素孤切。

田赋也,从禾,且声,则吾切。

齐谓麦䅘也,从禾,来声,洛哀切。

伯益之后所封国,地宜禾,从禾、春省,一曰秦、禾名,匠邻切。

籀文秦,从秝。

谷熟也,从禾,千声,
《春秋传》曰:大有

,奴颠切。

麦茎也,从禾,肙声,古元切。

耕禾间也,从禾,麃声,
《春秋传》曰:是穮是衮,甫交切。

程也,从禾,从斗,斗者、量也,苦禾切。

二秭为秅,从禾,乇声,
《周礼》:二百四十斤为秉,四秉曰筥,十筥曰稯,十稯曰秅,四百秉为一秅。宅加切。

黍

已治者,从禾,襄声,汝羊切。

禾若秧穰也,从禾,央声,于良切。

谷皮也,从禾,从米,庚声,苦冈切。

糠或省。

荒无食也,从禾,荒声,呼光切。



也,从禾,皇声,户光切。

稻属,从禾,亢声,古行切。

粳或从更声,古猛切。



谷名,从禾,旁声,薄庚切。

品也,十发为程,一程为分,十分为寸,从禾,呈声,直贞切。

铨也,从禾,

声,春分而禾生,日夏至晷景可度;禾有秒,秋分而秒定;律数,十二秒而当一分,十分而寸,其以为重,十二粟为一分,十二分为一铢,故诸程品皆从禾。处陵切。

多也,从禾,周声,直由切。

禾谷熟也,从禾,

省声,七由切。

籀文不省。

稻不黏者,从禾,兼声,读若风廉之廉,力兼切。

五稯为秭,从禾,𠂔声;一曰数亿至万曰秭,将几切。

不成粟也,从禾,比声,卑履切。

壅禾本,从禾,子声,即里切。

禾穖也,从禾,几声,居狶切。

稻也,从禾,余声,
《周礼》曰:牛宜稌,徒古切。

穜概也,从禾,真声,
《周礼》曰:稹理而坚,之忍切。

絭束也,从禾,囷声,苦本切。

蹂谷聚也,一曰安也,从禾,隐省,古通用安隐,乌本切。

禾茎也,从禾,旱声,
《春秋传》曰:或投一秉秆,古旱切。

秆或从干。

禾危穗也,从禾,勺声,都了切。

禾芒也,从禾,少声,亡沼切。

秆也,从禾,高声,古老切。

稌也,从禾,舀声,徒皓切。

禾垂儿,从禾,耑声,读若端,丁果切。

谷之善者,从禾,果声,一曰无皮谷,胡瓦切。

芒粟也,从禾,广声,古猛切。

禾末也,从禾,顷声,诗曰:禾颖穟穟,余顷切。

谷熟也,从禾,念声,
《春秋传》曰:鲜不五稔,而甚切。

蓺也,从禾,童声,之用切。

禾穗之儿,从禾,遂声,诗曰:禾颖穟穟,徐醉切。

穟或从草。

禾成秀也,人所以收,从爪禾,徐醉切。

穗或从禾,惠声。

幼禾也,从禾,屖声,直利切。

稠也,从禾,既声,己利切。

稻紫茎不黏也,从禾,粪声,读若靡,扶沸切。


也,从禾,气声,居气切。

穫刈也,一曰撮也,从禾,齐声,在诣切。

𪋩也,从禾,祭声,子例切。

租也,从禾,兑声,输芮切。

糠也,从禾,会声,苦会切。

禾别也,从禾,卑声,琅邪有稗县,旁卦切。

束秆也,从禾,

声,之闰切。

轹禾也,从禾,安声,乌旰切。

沛国谓稻曰糯,从禾,耎声,奴乱切。

出物有渐也,从禾,肖声,所教切。

稻属,从禾,毛声;伊尹曰:饭之美者元山之禾,南海之秏。呼到切。

禾也,从禾,道声,司马相如曰:𣜦一茎六穗。徒到切。

禾之秀实为稼,茎节为禾,从禾,家声,一曰稼家事也,一曰在野曰稼,古讶切。

汉光武帝名也,徐锴曰:禾实也,有实之,象下垂也。息救切。

续也,百谷之总名,从禾,㱿声,古禄切。

禾也,从禾,

声,莫卜切。

疾熟也,从禾,坴声,诗曰:黍稷种稑,力竹切。

稑或从翏。

积也,从禾,失声,诗曰:

之秩秩,直质切。

稷之黏者,从禾朮,象形,食聿切。

秫或省禾。

舂

不溃也,从禾,𠯑声,户括切。

禾稿去其皮,祭天以为席,从禾,皆声,古黠切。

禾举出苗也,从禾,曷声,居谒切。

禾也,从禾,蔑声,莫结切;

黍穰也,从禾,𠛱声,良

切。

禾皮也,从禾,羔声,徐铉等曰:羔声不相近,未详。之若切。

禾摇儿,从禾,乍声,读若昨,在各切。

刈谷也,从禾,蒦声,胡郭切。

聚也,从禾,责声,则历切。

百二十斤也,稻一䄷:为粟二十升;禾黍一䄷:为粟十六升大半升;从禾,石声,常只切。

早穜也,从禾,直声,诗曰:稙稚菽麦,常职切。

谷可收曰穑,从禾,啬声,所力切。

斋也,五谷之长,从禾,畟声,子力切。

古文稷省。
文八十七 重十三 文二

重也,从重夕;夕者,相绎也;故为多,重夕为多,重日为叠,凡多之属皆从多,得何切。

古文多。

大也,从多,圣声,苦回切。

厚唇儿,从多,从尚;徐锴曰:多即厚也,陟加切。

齐谓多为夥,从多,果声,乎果切。
文四 重一

虫也,从虫而长,象冤曲垂尾形,上古草居患它,故相问无它乎,凡它之属皆从它,托何切。

它或从虫,徐铉等曰:今俗作食遮切。
文一 重一

与林同,人所治;在屋下,从广,从林,凡麻之属皆从麻,莫遐切。

麻䕸也,从麻,取声,恻鸠切。

苘属,从麻,俞声,度侯切。

未练治纑也,从麻,后声,徐铉等曰:后非声,疑复字讹,当从复省乃得声。空谷切。
文四

虫也,或曰食,象蛇象形,凡巴之属皆从巴,徐锴曰:一所吞也,指事。伯加切。

批击也,从巴帚,阙,博下切。
文一
飘张也,从大,者声,凡奢之属皆从奢,式车切。

籀文,徐铉等曰:今俗作陟加切。以为

厚之

非是。

富奲奲儿,从奢,单声,丁可切。